مقدمه 

امروزه به هر طرف که می نگریم به گونه ای در حال استفاده از فولادهای زنگ نزن (استنلس استیل) هستیم و زندگی روزمره ما با این فولادها گره خورده است. به عنوان مثال هنگام غذا خوردن در حال استفاده از ظروف، قاشق و چنگال استیل هستیم. زمانی که به دستگاه های خود پرداز مراجعه کرده و یا هنگامی که از آسانسور برای جابجایی در بین طبقات ساختمان استفاده می کنیم همه و همه به طریقی در حال بکارگیری و استفاده از این فولادها هستیم. اما کاربرد استنلس استیل ها فقط به مثال هایی که اشاره شد ختم نمی شود. علاوه بر این موارد، واحدهای صنعتی فعال در حوزه های مختلف از نفت و گاز، پتروشیمی و خودروسازی گرفته تا صنایع غذایی، حرارتی، دارویی، هوایی، لوازم خانگی، تجهیزات پزشکی، حمل و نقل و ساخت و ساز مشتری و مصرف کننده این آلیاژها هستند. عمده ترین دلیل توسعه رشد و بکارگیری استنلس استیل ها خاصیت ضد زنگ بودن آن هاست. اما علاوه بر مقاومت به خوردگی و اکسیداسیون ویژگی هایی نظیر استحکام و دوام بالا، سهولت در فرایند تولید (شکل پذیری، جوش پذیری و....)، بهداشتی بودن (شستشوی آسان)، قابلیت کاربرد در دماهای بالا و دماهای زیر صفر درجه سانتی گراد نیز منجر به افزایش بکارگیری روز افزون این فولادها در سرتاسر جهان شده است. همچنین فولاد زنگ نزن یک ماده با قابلیت بازیافت 100% بوده که از این نظر نیز خطری برای محیط زیست ندارد. به طوری که حدود 60 درصد از تولیدات فولادهای ضد زنگ معمولا از مواد بازیافتی صورت می گیرد. این نکته را نیز باید اشاره نمود تجهیزات و قطعات صنعتی ساخته از استنلس استیل معمولا نیازی به رنگ زدن و پوشش ندارند.
استنلس استیل ها معمولا در قالب مقاطعی چون ورق، لوله، تیوب، میلگرد، پروفیل و... روانه بازار مصرف می شوند. در این بین بخش اعظمی از این تولیدات به مقطع ورق اختصاص دارد ورق استنلس استیل در عرف بازار ایران به ورق استیل معروف است. این ورق ها ماده اولیه و خام بسیاری از تولیدات صنعتی هستند. در ادامه ابتدا به معرفی کوتاهی از فولادهای زنگ نزن پرداخته، سپس انواع خانواده های آلیاژی از این فولادها معرفی شده و در پایان عوامل موثر و تاثیر گذار بر قیمت ورق استیل بیان می شود.

مروری کوتاه بر تعریف و پروسه تولید ورق استیل

تعریف استنلس استیل

مانند سایر فولادها، استنلس استیل ها نیز از آهن و کربن تشکیل شده اند. اما اضافه نمودن عناصری نظیر کروم، نیکل مولیبدن، نیتروژن و.... خواص مهم و برجسته ای به این فولادها می دهد. فولاد زنگ نزن و یا همان استیل خانواده ای از آلیاژهای پایه آهنی است که حاوی حداقل 10.5 % کروم در ترکیب شیمیایی خود می باشند. این میزان از کروم منجر به ایجاد یک لایه اکسیدی خنثی (لایه پسیو) روی سطح فولاد می شود که از آن در برابر خوردگی محافظت می کند. اگرچه این لایه بسیار نازک و با چشم دیده نمی شود اما در طیف عظیمی از محیط های خورنده مقاوم می باشد، به طوری که این فولادها در مقایسه با فولادهای بدون کروم تا 200 برابر در برابر خوردگی مقاوم هستند.

آشنایی با فرایند تولید ورق استیل

همان گونه که در قسمت قبل نیز اشاره بخش عمده از تولیدات این فولادها به مقطع ورق اختصاص دارد. به همین دلیل در این بخش به طور خلاصه و مفید پروسه تولید این ورق ها ارائه می شود. البته فرایندهایی نظیر ذوب و ریخته گری در همه محصولات و مقاطع فولادی مشترک است. 

• ذوب مواد خام اولیه

مواد مختلف سازنده فولاد زنگ نزن در یک کوره (ذوب مواد خام معمولا در یک کوره الکتریکی) قرار می گیرند و تا نقطه ذوب خود گرم می شوند. این فرایند معمولا 8 الی 12 ساعت طول بکشد.  

• حذف کربن اضافی

پس از ذوب کامل مواد تشکیل دهنده فولاد، مخلوط مذاب تصفیه می شود. بدین منظور کربن اضافی از مذاب حذف می شود. حذف کربن از مذاب یا به روش دی کربورازیسیون اکسیژن در خلاء (VOD) یا به روش کربن زدایی با گاز اکسیژن آرگون (AOD) انجام می شود. معمولا زمانی از روش VOD استفاده می شود که به تولید استیل با محتوای پایین کربن نیاز باشد. استیل های L 304 و L 316 نمونه ای از این قبیل ها فولادهای زنگ نزن کم کربن هستند. 

• هم زدن مذاب به منظور تنظیم ترکیب شیمیایی

اکثر فولادهای ضد زنگ الزامات کیفی دقیقی دارند. این فرآیند اجازه می دهد تا ترکیب شیمیایی دقیق تنظیم شود. در این مرحله مذاب فولاد به آرامی به هم زده می شود تا عناصر ناخواسته حذف شود و در عین حال ترکیب مورد نیاز را در محدوده دما حفظ کند. 

• فرایند شکل دهی

پس از ذوب و ریخته گری، فولاد مذاب به داخل قالب ریخته می شود. این قالب ها عموما به شکل اسلب، میله، لوله و..می باشند. معمولا زمانی که مذاب فولاد شروع به سرد شدن می کند تحت فرایندهای شکل دهی همچون نورد در دمایی بالاتر از دمای تبلور مجدد می گیرد. البته دمای این فرایند برای هر گرید متفاوت است. معمولا جهت انجام فرایند نورد گرم اسلب تحت گرمایش قرار گرفته و طی چند مرحله و عبور از بین غلتک های نورد از ضخامت آن کاسته شده، بر طول آن افزوده می شود و در نهایت به شکل ورق در می آید. ورق های استیل به دو شکل گرم نورد و سرد نورد به بازار ارائه می شوند. معمولا فر ایند نورد سرد به منظور دستیابی به کیفیت سطحی و ابعادی بهتر انجام می شود. این ورق ها معمولا در صخامت های کمتر از 3 میلی متر تولید می شوند. در حالی ورق های با ضخامت بیشتر از 3 میلی متر خروجی فرایند نورد گرم هستند. معمولا تنوع و کیفیت ورق استیل نورد شده در مقایسه با ورق نورد گرم شده بالاتر است.

• عملیات آنیل

بعد از این مرحله به منظور بهبود داکتیلیته و دستیابی به ریزساختار ریزدانه، روی ورق استیل نورد شده عملیات آنیل انجام می شود. این فرایند منجر به از بین رفتن تنش های داخلی نیز می شود. معمولا عملیات آنیل و نورد منجر به ایجاد اکسید و پوسته هایی روی سطح ورق استیل می شوند. اکسید و پوسته های ایجاد شده روی سطح این فولادها معمولا بوسیله فرایند اسیدشویی بر طرف می شود. بدین منظور عملیات اسیدشویی ورق های استیل در یک حمام اسیدی که شامل هیدرو فلوئوریک اسید می باشد انجام می گیرد.  

• عملیات پرداخت کاری نهایی

استیل ها معمولا جهت مصارف مختلف صنعتی با سطوح پایانی مختلفی روانه بازار می شوند. در این راستا معمولا با توجه به نیاز مشتری یکسری عملیات مکانیکی اعم از سنباده زنی، پولیش، ایجاد خش روی ورق، طرح دار کردن ورق و.. که تحت عنوان عملیات پرداخت کاری شناخته می شود، روی سطح این ورق ها انجام می شود. عملیات پرداخت کاری نهایی معمولا در کارخانه های تولید فولاد زنگ نزن و توسط دستگاه ها و سنباده های مکانیکی انجام می شود. لازم به ذکر است ورق های استیل نورد گرم شده معمولا با سطح مات تک پولیش (No.1) ارائه می شوند. اما تنوع سطوح در ورق های نورد سرد شده بیشتر است.    

انواع ورق استیل

مقاطع تولیدی از فولادهای زنگ نزن بر حسب ترکیب شیمیایی و ساختار فازی در خانواده های آلیاژی مختلفی طبقه بندی می شوند. در این بخش به طور خلاصه به معرفی این گروه های آلیاژی پرداخته می شود. 

ورق استیل آستنیتی سری 200

فولادهای زنگ نزن آستنیتی شامل دو گروه سری 200 و 300 تقسیم می شوند. این فولادها دارای ساختار فازی آستنیتی و ساختار کریستالی fcc هستند و همچنین فاقد خاصیت مغناطیسی می باشند. استیل های سری 200 عموما در مقایسه با سری 300 کروم و نیکل کمتری دارند. به همین جهت از قیمت و مقاومت به خوردگی کمتری در مقایسه با فولادهای آستنتی سری 300 برخوردار هستند. کاهش میزان نیکل در این آلیاژها با افزودن منگنز و نیتروژن جایگزین شده است. به همین جهت به این گروه از استنلس استیل ها، فولادهای زنگ نزن کروم – منگنز نیز گفته می شود. استیل های سری 200 شکل پذیری کمتری نسبت به سری 300 دارند. ولی در عوض دارای چقرمگی و مقاومت به ضربه بسیار عالی حتی در دماهای برودتی می باشند. همچنین به خاطر دارابودن عنصر نیتروژن در ترکیب شیمیایی شان نسبت به دارای سختی و استحکام بالاتری نسبت به سری 300 هستند. گریدهای 201، 202، 204 و 205 معروفترین رده های آلیاژی از فولادهای زنگ نزن سری 200 هستند.
به طور کلی گستره ی کاربردی استنلس استیل های آستنیتی سری 200 در مقایسه با سری 300 به مراتب کمتر است. با این وجود بکارگیری در صنایع دارویی، خودروسازی، لوازم خانگی، ساخت ماشین ظرفشویی و لباسشویی نمونه ای کاربردهای استیل های سری 200 می باشد. 

ورق استیل آستنیتی سری 300

 بیشترین سهم از تولیدات انواع مقاطع فولادی زنگ نزن و بیشترین کاربردهای تجاری سری 300 اختصاص دارد. این فولادها معمولا حاوی حداقل 16 درصد کروم و 6 درصد نیکل می باشند. میزان کروم و نیکل در برخی از گریدها به ترتیب 26 و 22 درصد هم می رسد. از این رو به این گروه از استیل ها، فولادهای زنگ نزن کروم نیکلی نیز می گویند. البته عناصر دیگری نیز همچون مولیبدن و تیتانیم برای مقاصدی خاص در ترکیب شیمیایی بعضی از گریدهای آستنیتی سری 300 نیز وجود دارد. اما عمده ترین مشخصه این فولادها حضور کروم و به ویژه در ترکیب شیمیایی شان باشد. این آلیاژها به خاطر دارا بودن مقادیر بالایی از عناصر کروم و نیکل، مقاومت بالایی در برابر خوردگی و اکسیداسیون دارند. وجود عناصر آلیاژی به ویژه نیکل در ترکیب شیمیایی این فولادها افزایش قیمت این گروه از استنلس استیل ها را نیز در پی داشته است. استحکام مناسب، شکل پذیری، جوش پذیری و... از دیگر ویژگی های استیل های آستنیتی سری 300 می باشد. در ادامه  به طور اجمالی با برخی از رده آلیاژی از گروه استنلس استیل های آستنیتی سری آشنا می شویم.    

ورق استیل 304 و 304L

بیشترین میزان از فروش و مصرف در بین انواع استنلس استیل ها به گرید 304 اختصاص دارد. به طوری که این رده آلیاژی بیش از پنجاه درصد از تولید کل فولادهای زنگ نزن را شامل می شود. با وجود اینکه تمامی فولادهای زنگ نزن آستنیتی غیر مغناطیسی هستند اما استیل 304 در عرف بازار به استیل نگیر (به معنای فاقد خاصیت مغناطیسی) معروف است.
این آلیاژ در بسیاری از محیط های خورنده مقاومت به خوردگی خوبی از خود نشان می دهد. جوش پذیری و قابلیت شکل پذیری یکی دیگر از مهم ترین ویژگی ها و مشخصات فولاد زنگ نزن 304 می باشد. همین ویژگی سبب بکارگیری این گرید در ساخت لوازم هاستنلمچون سینک، قابلمه، ظروف توخالی و... شده است. لازم به ذکر است که گرید 304L رده آلیاژی کم کربن استیل 304 می باشد که حین جوشکاری مقاومت بیشتری در برابر رسوب زایی کاربیدها و خوردگی بین دانه ای دارد. یکی از عمده ترین بازار مصرف برای ورق استیل 304 و 304L که جهت تولیدات خود نیازمند این فولاد هستند صنعت ساخت لوازم خانگی می باشد. علاوه بر لوازم خانگی صنایع غذایی، لبنی، دارویی، شیمیایی و.... نیز مشتری و مصرف کننده این فولاد زنگ نزن می باشند.

ورق استیل 316 و 316L

در بین فولادهای زنگ نزن سری 300، استنلس استیل 316 پس از گرید 304 معروفترین رده آلیاژی می باشد. این گرید به خاطر دارا بودن عنصر مولیبدن از مقاومت به خوردگی بالاتری در محیط های کلریدی برخوردار است. به همین دلیل به آن استیل نگیر ضد اسید می گویند. همچنین به استنلس استیل دریایی نیز معروف است. حضور مولیبدن علاوه بر افزایش مقاومت به خوردگی منجر به بهبود خواص دمابالای این فولاد زنگ نزن نیز می شود. گرید 316L رده آلیاژی کم کربن استیل 316 بوده که خواص جوشکاری بهتری دارد. 
کاربرد ورق استیل 316 محدود به صنعت خاصی نمی شود و طیف عظیمی از واحدهای صنعتی جهت ساخت تولیدات خود از این گرید استفاده می کنند. صنایع دارویی، لبنی، غذایی، پتروشیمی، تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی نمونه ای از مصرف کننده های استنلس استیل 316 هستند. 

ورق استیل 321

استیل 321 دارای ترکیب شیمیایی نزدیکی به گرید 304 است. با این تفاوت که این رده آلیاژی حاوی مقادیری از تیتانیم می باشد. حضور تیتانیم در ترکیب ورق استیل 321 از رسوب زایی کاربیده و وقوع خوردگی بین دانه ای حین جوشکاری و سرویس دهی در دماهای بالا (معمولا بین 425 الی C ° 860. البته برای هر گرید می تواند این بازه دمایی کمی تغییر کند) جلوگیری می کند. وقوع خوردگی بین دانه ای یکی از عمده ترین مشکلات شایع در بین استیل های آستنیتی سری 300 می باشد. گریدهای L همچون 304L و 316L در برابر این پدیده حین جوشکاری نسبت به فولادهای 304 و 316 مقاوم تر اند. ولی جهت جلوگیری از این پدیده در سرویس دهی های طولانی مدت می بایست به دنبال راه حل دیگری بود. یکی از این راه حل ها اضافه نمودن عناصری نظیر تیتانیم به ترکیب استنلس استیل هاست. زیرا حضور تیتانیم در ساختار از ایجاد کاربید کروم و مصرف کروم فولاد جلوگیری می کند. گرید 321 نیز در ترکیب بود دارای مقادیری از عنصر تیتانیم است و می توان گفت که عمده ترین دلایل توسعه این فولاد زنگ نزن نیز مقابله با پدیده رسوب زایی کاربیدها (sensitization) و خوردگی بین دانه ای بوده است. ساخت قطعات کوره، مبدل های حرراتی، قطعات موتورهای هوایی، تجهیزات و ماشین آلات فعال در صنایع شیمیایی نمونه ای از کاربردهای فولاد زنگ نزن 321 می باشد. 

ورق استیل 309 و 309S

در بین فولادهای زنگ نزن گریدهای 309 و 310 تحت عنوان آلیاژهای مقاوم به حرارت یا استیل نسوز شناخته می شوند. دلیل این امر مقاومت بالای این فولادها در برابر خوردگی و اکسیداسیون در دماهای بالا می باشد. استیل S 309 نسخه کم کربن استنلس استیل 309 می باشد که منجر به بهبود جوشکاری این گرید می شود. ورق استیل 309 حاوی مقادیر بالایی از کروم (24-22 درصد) و نیکل (15-12 درصد) است به همین دلیل مقاومت به خوردگی و اکسیداسیون خوبی در دماهای بالا دارند. عمده ترین کاربردهای ورق استیل نسوز 309 عبارتنداز: ساخت قطعات کوره، مبدل های حرارتی، تجهیزات حمل و نقل مایعات سولفیدی و.... می باشد. 
ورق استیل 310، 310S و 4841: استیل های نسوز 310، S 310 و 4841 ترکیب شیمیایی نزدیکی به یکدیگر دارند. این سه گرید حاوی مقادیر بالایی از کروم (26-24 درصد) و نیکل (22-19 درصد) می باشند. به همین دلیل در مقایسه با دیگر استیل های آستنیتی سری 300 مقاومت به خوردگی و اکسیداسیون بیشتری دارند. همچنین حضور این میزان از کروم و نیکل افزایش قیمت این فولادها را نیز در پی داشته است. استنلس استیل 310S رده آلیاژی کم کربن گرید 310 بوده که در برابر رسوب زایی کاربیدها و خوردگی مخصوصا حین جوشکاری مقاومت بهتری دارد. ورق استیل 4841 نیز یک آلیاژ توسعه یافته بر پایه گرید 310 می باشد. تفاوت این گرید با ورق استیل 310 مربوط به سیلسیم بالاتر (حداکثر 1.5 درصد) در ترکیب استنلس استیل 4841 است. البته لازم به ذکر است که در عرف بازار ایران ورق استیل 4841، همان گرید 310 درنظر گرفته می شود. حضور سیلسیم در ترکیب استیل 4841 سبب افزایش مقاومت به اکسیداسیون و مقاومت در برابر کربوره شدن می شود. همچنین منجر به افزایش قیمت نیز می شود. گریدهای 310، 310S و 4841 عمدتا برای بکارگیری در دماهای بالا (بالاتر از C ° 1000) طراحی شده و توسعه یافته اند. ساخت بویلرها، قطعات کوره و تجهیزات پتروشیمی که در دمای بالا کار می کنند نمونه ای از مصارف این فولادها می باشد.

ورق استیل فریتی سری 400

فولادهای زنگ نزن سری 400 شامل به دو دسته فریتی و مارتنزیتی تقسیم می شوند. این دو گروه دارای خاصیت مغناطیسی بوده و در اصطلاح عرف بازار بگیر هستند. البته در عرف بازار استیل ایران گرید 430 به استیل بگیر معروف است. ورق استیل 430 معروف ترین و پرکاربردترین رده آلیاژی در بین انواع استیل های سری 400 اعم از فریتی و مارتنزیتی بوده و توانسته بیشترین میزان از فروش و تولید را در بین این دو گروه از فولادهای زنگ نزن به خود اختصاص دهد. فولادهای فریتی بر خلاف گریدهای مارتنزیتی عملیات حرارتی پذیر نیستند. همچنین از آنجایی نیکل بسیار پایینی دارند قیمت پایین تری در مقایسه با استنلس استیل های آستنیتی سری 300 دارند. عمده ترین کاربردهای فولادهای زنگ نزن نزن فریتی سری 400 عبارتند از: بکارگیری در ساخت تجهیزات صنایع خانگی، خوروسازی، پتروشیمی، لوازم خانگی و... می باشد. در ادامه گرید های 409 و 430 از فولادهای زنگ نزن فریتی سری 400 معرفی می شوند. 

ورق استیل 409

استیل 409در ابتدا به منظور بکارگیری در ساخت سیستم اگزوز خودرو توسعه یافت. اما ویژگی هایی نظیر شکل پذیری، جوش پذیری، مقاومت در برابر حرارت و مقاومت به خوردگی مناسب در بسیاری از محیط ها سبب افزایش کاربرد آن شد. ساخت ترموستات، فیلتر سوخت، تجهیزات کشاورزی،  ترانسفورماتور برق از دیگر مصارف ورق استیل 409 می باشد. این گرید فاقد نیکل بوده و حاوی کروم کمتری در مقایسه با بسیاری از استنلس استیل هاست. از این رو قیمت ورق استیل 409 در مقایسه با دیگر فولادهای زنگ نزن به مراتب پایین تر است.  

ورق استیل 430

همانطور که پیش تر نیز اشاره شد معروفترین و پرکاربردترین گرید در بین استیل های سری 400 (مارتنزیتی و فریتی) ورق استیل 430 می باشد. بیشترین میزان از فروش کل استنلس استیل های سری 400 نیز مربوط به این رده آلیاژی است. ورق استیل 430 با دارا بودن 16 الی 18 درصد کروم ترکیب بهینه ای از مقاومت به خوردگی و اکسیداسیون، شکل پذیری، جوش پذیری و خواص مکانیکی را به همراه قیمت پایین (در مقایسه با استیل های سری 300) داراست. به همین جهت این رده آلیاژی از استنلس استیل ها همواره مد نظر صنعتگران به ویژه تولید کننگان لوازم خانگی بوده است. از جمله مهمترین کاربردهای فولاد زنگ نزن 430 می توان به بکارگیری در ساخت سینک، قسمت هایی از یخچال، اجاق گاز و ماشین لباسشویی اشاره کرد. علاوه بر این موارد صنایع غذایی، خودروسازی و شیمیایی نیز از دیگر مشتری و مصرف کننده های ورق استیل بگیر (استیل 430) هستند.

ورق استیل مارتنزیتی سری 400

همانطور که در قسمت های قبلی نیز اشاره شد بخشی از تولیدات فولادهای زنگ نزن سری 400 به فولادهایی با ساختار کریستالی مارتنزیتی اختصاص دارد. این گروه از استنلس استیل ها نیز همچون گریدهای فریتی دارای خاصیت مغناطیسی هستند. اما یکی از عمده ترین مشخصات و ویژگی های برجسته این فولادها قابلیت سخت شوندگی بواسطه عملیات حرارتی است. بواسطه این ویژگی خواص مکانیکی این فولادها دستخوش تغییرات می شود. استحکام بالا، شکل پذیری مناسب و مقاومت به خوردگی مناسب از دیگر ویژگی های استنلس استیل های مارتنزیتی است. کربن بالا، فقدان نیکل و کروم عمده ترین تفاوت های این گروه آلیاژی با استیل های آستنیتی سری 300 از نظر ترکیب شیمیایی می باشد. به همین دلیل قیمت و مقاومت به خوردگی کمتری در مقایسه با استیل های سری 300 دارند. گریدهای 410 و 420 نمونه ای از معروفترین رده های آلیاژی در بین استنلس استیل های مارتنزیتی سری 400 می باشند.

معرفی ورق استیل 410

گرید 410 حاوی 11.5 الی 13.5 درصد از کروم  در ترکیب شیمیایی خود می باشد. از این فولاد بیشتر در شرایطی استفاده می شود که نیاز مقاومت به خوردگی متوسط و استحکام و سختی بالاست. مقاومت ورق استیل 410 در برابر خوردگی بواسطه فرایندهایی نظیر پولیش و عملیات سخت کاری (Hardening) افزایش می یابد. معمولا این فولاد پس از عملیات حرارتی در برابر هوای خشک، بخار، گازهای داغ، آب شیرین و مواد شیمیایی ملایم مقاوم است. ساخت کارد و چنگال، پره توربین های بخار، برج های تقطیر پتروشیمی و تجهیزات پزشکی از جمله مهم ترین کاربردهای استنلس استیل 410 می باشد. 

معرفی ورق استیل 420

فولاد زنگ نزن 420 یکی دیگر از گریدهای مارتنزیتی است که دارای کربن بالا و 12 درصد کروم می باشد. رفتار ورق استیل 420 در برابر خوردگی، مشابه با گرید 410 می باشد. بیش ترین مقاومت به خوردگی در این آلیاژ معمولا پس از عملیات حرارتی Hardening ایجاد می شود. استیل 420 عملیات حرارتی شده معمولا در برابر هوای عادی، آب شیرین، اسیدهای آلی رقیق، نفت خام و سایر محیط هایی که شرایط متوسطی از نظر خورندگی برآنها حکم فرماست، مقاوم است. عمده ترین کاربردهای استنلس استیل 420 عبارتند از: ساخت تجهیزات جراحی، کارد و چنگال، تیغه های برشی و شیرآلات.

ورق استیل دوپلکس

فولادهای زنگ نزن دوپلکس دارای مقادیری برابر از فازهای آستنیت و فریت هستند و به همین دلیل بعضی از خواص این فولادها نسبت گروه آستنیتی بهتر بوده و در برخی از خواص آنها نسبت به گروه فریتی بهتر می باشد. همچنین ممکن است در بعضی از خواص همچون استحکام بر هر دو گروه برتری داشته باشند. استنلس استیل های دوپلکس معمولا دارای نیکل کمتری نسبت به فولادهای زنگ نزن سری 300 می باشند. به همین جهت قیمت پایین تری نسبت به این فولادها دارند. از طرفی حاوی مولیبدن هستند و به همین جهت در بسیاری از محیط های حاوی کلر همچون زیر آب دریا عملرد بهتری نسبت به استیل های سری 300 دارند. به عنوان مثال از این فولادها در استخراج نفت در محیط های دریایی استفاده می شود. به طور کلی این گروه از فولادها به شدت در صنعت نفت و به ویژه در تجهیزات دریایی استفاده می شوند. گریدهای 31803S و 32205S نمونه ای از استنلس استیل های دوپلکس هستند. 

ورق استیل رسوب سخت شونده

استنلس استیل های رسوب سخت شونده فولادهایی هستند که حاوی کروم و نیکل هستند و ترکیب بهینه ای از خواص گریدهای آستنیتی و مارتنزیتی را ارائه می دهند. این فولادها همچون استیل های آستنیتی سری 300 مقاومت به خوردگی خوبی دارند و همچون استیل های مارتنزیتی عملیات حرارتی پذیر هستند. بواسطه عملیات حرارتی استحکام تسلیم و استحکام کششی نهایی آنها می تواند به ترتیب به مقادیری از 520 الی Mpa 1500 و 850 الی Mpa 1700 نیز برسد. این میزان از استحکام تقریبا 4 برابر استحکام استیل های آستنیتی سری 300 همچون ورق استیل 304 است. این فولادها بیشتر در صنایع نفت و گاز، هسته ای و هوافضا استفاده می شوند که در آنها ترکیبی از استحکام بالا، مقاومت در برابر خوردگی و چقرمگی کم اما قابل قبول مورد نیاز است. گرید PH 17-4 نمونه ای از فولادهای زنگ نزن رسوب سخت شونده می باشد.

عوامل موثر بر قیمت ورق استیل

قیمت ورق استیل استیل نیز مانند هر کالای دیگری وابسته پارامترها و فاکتورهای مختلفی است. از جمله عوامل تاثیر گذار بر بهای تمام شده این محصولات عبارتنداز: 

1. قیمت مواد خام اولیه همچون آهن، کروم و نیکل
2. رده آلیاژی 
3. ضخامت و ابعاد ورق استیل
4. سطح پرداخت پایانی
5. موجودیت و میزان عمده بودن بار

قیمت مواد اولیه

قیمت مواد اولیه همچون آهن، کروم، نیکل و.... تاثیر مستقیمی رو قیمت تمام شده فولادهای زنگ نزن دارد. در بین عناصر آلیاژی مختلف بهای نیکل تاثیر چشم گیر تری بر قیمت استنلس استیل ها دارد. حدود 75 درصد از تولیدات فولادهای زنگ نزن حاوی نیکل هستند و حدود دوسوم از نیکل استخراج شده در جهان جهت استفاده برای تولید این فولادها مصرف می شود. بنابراین افزایش قیمت این فلز گران بها قیمت پایانی استنلس استیل ها را شدیدا تحت تاثیر قرار می دهد. از این رو استیل های سری 400 که معمولا فاقد نیکل هستند درمقایسه با استیل های سری 300 که حداقل 6 درصد نیکل دارند به مراتب قیمت کمتری دارند. 

رده آلیاژی

فولادهای زنگ نزن بر حسب عناصر آلیاژی و ساختار فازی در گروه های مختلفی طبقه بندی می شوند. همانطورکه پیش تر نیز اشاره شد سری 400 در مقایسه با سری 300 قیمت کمتری کمتری دارند. در بین انواع استنلس استیل های سری 300 نیز اختلاف قیمتی وجود دارد. به عنوان مثال ورق استیل 310 که بیشترین میزان از کروم و نیکل را در ترکیب شیمیایی خود دارد قیمت گران تری در مقایسه با دیگر گریدهای این خانواده آلیاژی دارد. 

ضخامت و ابعاد ورق استیل

یکی دیگر از عوامل مهم و تاثیر گذار در قیمت گذاری ورق استیل، ابعاد و ضخامت این ورق ها است. در نگاه اول شاید این گونه به نظر برسد که ورق استیل با ضخامت کمتر قیمت کمتری در مقایسه با ضخامت های بیشتر دارد و افزایش ضخامت منجر به افزایش قیمت تمام شده می شود. اما در حقیقت این گونه نیست. به عنوان مثال ورق استیل با ضخامت کمتر از یک میلی متر، قیمتی برابر با و یا حتی بیشتر(بسته به میزان پرداخت کاری سطحی) نسبت به ورق های با ضخامت بالاتر 8 میلی متر دارد. در حالی که قیمت ورق استیل در محدوده ضخامتی 1 الی 8 میلیمتر به مراتب کمتر می باشد. در بحث ضخامت معمولا سطح پایانی نیز درگیر است. زیرا ورق های کمتر از 3 میلی متر معمولا محصول فرایند نورد سرد می باشند و این ورق ها با سطوح پایانی مختلفی تولید می شوند که این عامل هم در تعیین قیمت دخیل است. زیرا هرچه روی سطح ورق استنلس استیل کار بیشتری صورت گیرد بهای تمام شده آن افزایش می یابد که در قسمت بعد به خواهیم پرداخت.

سطح پرداخت پایانی ورق استیل

ورق های استنلس استیل معمولا با سطح پرداخت پایانی مختلفی به مشتری عرضه می شود. رایج ترین سطوح ورق استیل عبارتند از: مات تک پولیش (No.1)، مات دوپولیش (2b)، براق (BA)، آینه ای (No.8)، خشدار روکش دار (No.4)، طرح دار و دانه گندمی (EE).
معمولا ورق های با ضخامت بیشتر از 3 میل محصول نورد گرم و ورق های با ضخامت کمتر از 3 میل محصول نورد سرد هستند. ورق استنلس استیل با ضخامت 3 میلی متر به هر دو صورت نورد گرم و سرد تولید می شوند. ورق استیل نورد گرم شده در مقایسه با ورق نورد سرد شده قیمت پایین تری دارد. به عنوان مثال ورق استیل 304 با ضخامت 3 میلی و با سطح مات تک پولیش (No.1) یا همان نورد گرم شده در مقایسه با ورق استیل 304 با ضخامت 3 میلی متر و با سطح مات دوپولیش (2b) که خروجی پروسه نورد سرد می باشد، قیمت پایین تری دارد. به همین منوال در بین ورق های استیل نورد سرد شده نیز هرچه کار مکانیکی بیشتری روی سطح ورق صورت پذیرد، قیمت نهایی ورق استیل بالاتر خواهد. بر این اساس در یک گرید خاص و با سطوحی که نام برده شد ورق استیل دانه گندمی بیشترین قیمت را دارد زیرا برای تولید این ورق ها کار بیشتری در کارخانه های فولادسازی صورت می گیرد. در این راستا، ورق های استنلس استیل با سطوح خشدار، براق و مات دو پولیش در رتبه های بعدی از نظر قیمت قرار می گیرند.
موجودیت و میزان عمده بودن بار: عرضه و تقاضا و هر عاملی که بر این دو پارامتر موثر باشد بر قیمت هر کالایی من جمله قیمت ورق استیل موثر است. به طوری که اگر که واردات ورق های فولادی زنگ نزن با مشکل مواجه شود و امکان عرضه در بازار کم بشود، قیمت این فولادها افزایش می یابد. زیرا استنلس استیل ها نیاز روز صنعت و ماده ی اولیه طیف عظیمی از واحدهای تولیدی و صنعتی می باشند. در نتیجه با کاهش عرضه و موجودیت ورق استیل در بازار و افزایش درخواست خرید مصرف کنندگان، طبیعتا قیمت این فولادها روند صعودی را در پیش خواهد گرفت. 
اما یکی از عواملی از دسامبر سال 2019 اقتصاد دنیا را تحت تاثیر قرار داد، شیوع ویروس کوید-19 بوده است. در پی همه گیری این بیماری بسیاری از مشاغل تعطیل و قیمت بسیاری از کالاها نیز افزایش یافت. اما قیمت ورق استیل از زمان همه گیری کرونا نه تنها کاهش یافت بلکه افزایش یافت. در قسمت بعدی به تاثیر شیوع بیماری کرونا بر قیمت استنلس استیل ها خواهیم پرداخت.

تاثیر بیماری کرونا بر قیمت ورق استیل

با ایپدمی کرونا از سال 2019 و شیوع آن به سرتاسر دنیا صنایع گوناگون من جمله صنعت فولاد تحت تاثیر قرار گرفتند. با تصمیم دولت ها برای قرنطینه و تعطیلی مراکز خدماتی، تولیدی و تفریحی؛ بسیاری از واحدهای صنعتی که مصرف کننده ورق استیل بودند با کاهش تولیدات خود مواجه شدند. بدین ترتیب با کاهش تولید تجهیزات و ماشین آلات ساخته شده از ورق استنلس استیل تقاضا برای خرید این ورق ها نیز کاهش یافت. اما با از سر گیری فعالیت ها و بازشدن مشاغل و همچنین پیشرفت در مسیر ساخت واکسن، تقاضا برای خرید ورق استیل افزایش یافت. از طرفی کمبود بار که در نتیجه ی تعطیلی مشاغل ایجاد گردیده باعث افزایش هزینه جابجایی مواد اولیه و محصولات نهایی همچون ورق استیل شده است. این هزینه اضافی به قیمت پایه مواد افزوده می شود. اما علاوه بر عواملی که اشاره شد افزایش قیمت نیکل نیز طی این مدت منجر به افزایش قیمت ورق استیل شده است. زیرا نوسانات قیمت نیکل تاثیر مستقیمی بر قیمت انواع مقاطع تولیدی از استنلس استیل ها دارد. افزایش قیمت نیکل در این برهه ی زمانی نیز درنتیجه ی تقاضا برای خرید این عنصر به منظور تولید باتری وسایل نقلیه الکتریکی می باشد. بنابراین به طور کلی روند صعودی قیمت ورق استیل در دوسال اخیر را می توان ناشی از تاثیرات افزایش هزینه جابجایی بار و افزایش قیمت نیکل دانست.

خرید ورق استیل

فولادهای زنگ نزن موجود در کشور وارداتی هستند. بنابراین جهت خرید این فولادها می بایست به شرکت های بازرگانی فعال در امر واردات استنلس استیل مراجعه نمود. شرکت واردکننده کننده استنلس استیل نیز از کمپانی های مختلفی این فولادها را وارد می کنند. استنلس استیل موجود دربازار ایران نیز معمولا از کشورهایی همچون هند، چین، تایوان و... تامین می گردد و کمتر مشاهده شده که واردات فولاد زنگ نزن از برندهای معتبر تری صورت گیرد. در این بین شرکت توان فلز یک مجموعه ی بازرگانی بوده که توانسته با واردات با کیفیت ترین ورق های استنل استیل از معتبرترین برندهای فولادسازی در دنیا همچون آسرینوکس اسپانیا، کلمبوس آفریقای جنوبی و اتوکمپو فنلاند وجه تمایزی در برندهای روتین موجود در بازار ایجاد می کند. جهت استعلام قیمت و خرید ورق استیل می توانید از طریق راه های ارتباطی با کارشناسان بخش فروش در شرکت توان فلز ارتباط برقرار نمایید.